Wyimki

Naukowych dowodów na kryzys mamy wystarczająco dużo, ale działania podejmowane na ich gruncie są niewspółmierne do skali i tempa zmian koniecznych, aby nie dopuścić do katastrofy.

[...]

Akademia stroni od zajmowania nie tylko emocjonalnych, ale i politycznych stanowisk, wynosząc się na wyżyny postulowanej obiektywności i neutralności. Tymczasem jej odżegnywanie się od polityczności utrwala status quo i spycha nas w otchłań katastrofy.

[...]

Akademia musi wziąć odpowiedzialność za obecną alarmującą sytuację i bardzo zdecydowanie zaangażować się w działania mające na celu zapobieganie katastrofie.

[...]

Książka ta stanowi manifest reprezentantek_ów akademii dostrzegających nieadekwatność sposobu jej funkcjonowania wobec wyzwań doby kryzysu klimatyczno-ekologicznego. To głos na rzecz zwrotu akademii ku społeczeństwu, pełnemu emocji, o potężnej wyobraźni i mocy politycznej, świadomemu, że nie przetrwa w oderwaniu od przyrody.

[...]

W obecnej sytuacji chodzi nie o okopywanie się na pozycjach dyscyplin czy sektorów działania, lecz o rozwiązywanie konkretnych problemów przez osoby świadome swojego w nich zanurzenia oraz naszej wspólnej zależności od przyrody.

Kasia Jasikowska

Pracownica Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Akademicka aktywistka klimatyczna – współtwórczyni i uczestniczka oddolnej inicjatywy klimatUJ, na której stronach internetowych czytamy: „Jesteśmy osobami związanymi z Uniwersytetem Jagiellońskim, niegodzącymi się na dalsze bagatelizowanie powagi kryzysu klimatyczno-ekologicznego. Razem budujemy akademicki ruch społeczny i działamy na rzecz sprawiedliwości klimatycznej”. Koordynatorka pierwszej w historii Rady Klimatycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego powołanej dzięki petycji i staraniom klimatUJ, członkini Prezydium Rady Klimatycznej UN Global Compact Network Polska oraz Rady Fundacji Edukacji Klimatycznej. Współtwórczyni i koordynatorka dostępnego od kilku lat dla szerokiej publiczności kursu „Wyzwania dla demokracji w dobie zmian klimatycznych: perspektywa interdyscyplinarna”. Profesorka Uniwersytetu Jagiellońskiego i absolwentka University of Exeter w Wielkiej Brytanii. Autorka m.in. książki Zmieniając świat! Edukacja globalna między zyskiem a zbawieniem wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls w Krakowie.

Michał Pałasz

Pracownik Instytutu Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Bada zarządzanie w antropocenie, czyli sposoby organizowania wystarczająco dobrego wspólnego świata w dobie katastrofy klimatyczno-ekologicznej. Autor kursu i seminarium o zarządzaniu w antropocenie. Jako członek Rady Klimatycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego współtworzył strategię klimatyczną UJ, jako aktywista klimatyczny współpracował z klimatUJ i Extinction Rebellion, jako aktywista miejski z SOS Zabłocie wywalczył powstanie krakowskiego parku Stacja Wisła. Członek Humanistic Management Network, współzałożyciel polskiego oddziału tej sieci, organizator Humanistic Management Conference, inicjator i koordynator Laboratorium wspólnoty, współdziałania i zarządzania humanistycznego, ostatni w Polsce doktor zarządzania humanistycznego. Menedżer kultury i mediów, (współ)twórca m.in. Muzeum Erotyzmu, festiwalu Polikultura, magazynu „Kulturoteka”, wielu krakowskich murali. Kulturoznawca i inżynier. Tata Ignacego.

Od Jana

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ wydaje mi się, że to najważniejsze, nad czym można obecnie pracować. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję, że wszyscy mamy wiele do zrobienia. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, wypracowanie zdolności wspólnego organizowania się i skutecznego działania, przedkładającego długoterminową planetarną równowagę (ang. sustainability) nad krótkoterminowe i lokalne korzyści.

Od Marka

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ nie chcę, by moja córka żyła w świecie bez raf koralowych. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję, że muszę przyczynić się do złagodzenia jego skutków, zarówno poprzez pisanie artykułów naukowych, jak i przez wspieranie przyrody, chociażby przez przywrócenie mojemu ogrodowi dzikości. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, zrozumienie, w jaki sposób ekosystemy – zarówno wodne, jak i lądowe – mogą przystosowywać się do gwałtownych zmian środowiskowych.

Wyimki

Klimat jest coraz częściej traktowany jako fundamentalny – być może najważniejszy – regulator zdolności Ziemi do podtrzymywania życia.

[...]

Świadectwa zapisane w skałach ukazują, jak ściśle życie i klimat są powiązane. Kiedy już uświadomimy sobie siłę i znaczenie tych połączeń oraz pojmiemy faktyczną prędkość i skalę zachodzących obecnie zmian, nie sposób myśleć o nich bez niepokoju, a nawet głębokiej troski o losy przyszłych pokoleń. Stawka w tej grze naprawdę nie może być już wyższa.

[...]

Planeta może zmienić klimat gwałtownie i globalnie.

Jan Zalasiewicz

Urodzony w Wielkiej Brytanii professor emeritus paleobiologii na Uniwersytecie w Leicester mający polskie korzenie. Jako terenowy geolog i paleontolog nauczał historii Ziemi studentek_ów wielu stopni studiów, prowadził badania nad kopalnymi ekosystemami występującymi na przestrzeni pół miliarda lat w skali czasu geologicznego (w tym antropocenu) i jest autorem wielu raportów technicznych oraz prac popularnonaukowych. Kieruje Grupą Roboczą ds. Antropocenu (Anthropocene Working Group, AWG) pracującą nad gromadzeniem dowodów na zaistnienie nowej epoki geologicznej.

Mark Williams

Profesor paleobiologii na Uniwersytecie w Leicester, a wcześniej naukowiec w Brytyjskiej Służbie Geologicznej i Antarktycznej (British Geological Survey, British Antarctic Survey). Interesuje się ewolucją życia, zwłaszcza jej bieżącą trajektorią zmian w antropocenie. Mark napisał wraz z Janem 3 książki popularnonaukowe: na temat zmian klimatu, historii oceanów i ewolucji życia.

Od Zofii

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ dotyczy on boleśnie i bezpośrednio mnie oraz wszystkiego i wszystkich, których kocham – nie tylko naszej przyszłości, ale też, z każdym miesiącem coraz bardziej, naszej teraźniejszości. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję ogromną potrzebę działania, gniew, bunt, strach, smutek, łzy, rozpacz, nadzieję, brak nadziei, siłę do działania, bezsilność, przytłoczenie – w różnych chwilach w różnych kombinacjach. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, wyzwolenie się spod władzy kilku kompletnie nieprzystających do rzeczywistości narracji, które zdominowały funkcjonowanie społeczeństw mających obecnie największy wpływ na resztę planety i jej przyszłe losy.

Od Jagody

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ mam silne poczucie, że jest to obecnie najważniejszy problem, z jakim zmaga się świat. Jednocześnie wierzę, że każde działanie, każdy drobny gest w kierunku zmian na lepsze, ma znaczenie. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję przytłaczający smutek, żal, złość, tęsknotę… Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, na poziomie globalnym – przebudowa/przewartościowanie systemu ekonomicznego i polityki gospodarczej; na poziomie jednostki – dostrzeżenie swojej zależności od natury, uwrażliwienie się na jej wartość i obudzenie w sobie „produktywnego” współczucia do otaczającego nas życia.

Od Karola

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jest to sprawa nagląca, bardzo istotna dla przyszłości ludzi, a sam czułem się zagubiony i niedoinformowany w tej kwestii. Aby zmobilizować się do poznania literatury naukowej omawiającej ten problem, wybrałem powiązane z nim szóste masowe wymieranie jako temat mojej pracy licencjackiej. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję głębokie rozczarowanie tym, jak często wartość przyrody jest niedoceniana. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości stanowi, według mnie, ochrona bioróżnorodności, szczególnie w regionach tropikalnych.

Wyimki

Tempo wymierania gatunków przyspiesza. Jego dalsza trajektoria jest trudna do przewidzenia, ale systemowa natura życia na Ziemi każe przewidywać, że jeśli obecne trendy nie ulegną zdecydowanej zmianie, w pewnym momencie wejdą w fazę „reakcji łańcuchowej” prowadzącej do tego, że z powierzchni Ziemi zniknie większość obecnego na niej życia.

[...]

Gwałtowne zmiany zachodzące na Ziemi grożą nie tylko masowym wymieraniem gatunków i rozpadem ekosystemów, ale również – w konsekwencji – upadkiem cywilizacji, która do nich doprowadziła, a potencjalnie również wymarciem całego naszego gatunku.

[...]

Ziemia stanowi system, w którym wszystkie elementy powiązane są ze sobą siecią połączeń. Żaden gatunek i żaden organizm nie jest samowystarczalny, każdy zależy od funkcjonowania całości.

[...]

Na papierze, w komputerze czy w umyśle autorki_a modelu możemy mieć zarówno zawieszone w próżni sferyczne kury, jak i nieskończony wzrost gospodarczy na planecie o skończonych zasobach. Tymczasem w rzeczywistości gospodarka – podobnie jak prawdziwe kury – nie funkcjonuje w próżni. Wymaga surowców i energii oraz emituje odpady.

[...]

Może należy zatem powiedzieć, że życie na Ziemi niszczymy „my” w znacznie węższym sensie – nie „ludzkość”, ale mieszkańcy i mieszkanki bogatych części świata, w naszej nałogowej pogoni za wzrostem gospodarczym i konsumpcją?

[...]

Jednym ze skutków konsumpcjonistycznej propagandy, obok postępującej degradacji środowiska, przerabianego na różnorakie obiekty konsumpcji i zatruwanego jej odpadami, jest również całkiem bezpośrednie unieszczęśliwienie osób poddawanych tej propagandzie.

[...]

Nasze głębokie potrzeby psychologiczne, w tym jedna z najbardziej podstawowych dla naszego społecznego gatunku potrzeba więzi, są wykorzystywane do tego, by sprzedać nam produkty, które z faktyczną realizacją tych potrzeb nie mają zupełnie nic wspólnego, ale np. pachną, wyglądają lub leżą w dłoni tak, że – bez naszej wiedzy i zgody – pociągają za odpowiednie sznurki w naszym umyśle.

[...]

Pomiędzy tymi granicami rozciąga się przestrzeń umożliwiająca godne życie całej ludzkiej populacji (a nie tylko uprzywilejowanym mniejszościom) przy jednoczesnym zachowaniu stabilności ziemskiego ekosystemu – czyli siedliska, które nas utrzymuje. Wdrożenie takiego modelu wymaga jednak całkowitej przebudowy dominującego obecnie na większości planety polityczno-ekonomiczno-społecznego systemu, w którym to my służymy gospodarce i jednocześnie jesteśmy od niej uzależnieni, a nie odwrotnie.

Zofia Prokop

Biolożka ewolucyjna i aktywistka, współzałożycielka ruchów Nauka dla Przyrody i Akcja Ratunkowa dla Krakowa. Pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku na Wydziale Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jagoda Byszko

Absolwentka biologii na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Karol Nowak

Absolwent biologii, student Environmental Protection and Management na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od Elżbiety

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ znam fakty i zdaję sobie sprawę, że jest to kwestia najwyższej wagi. Jestem przekonana, że gdy ludzie uświadomią sobie, jak poważne konsekwencje ten kryzys ze sobą niesie, podejmą właściwe działania. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję zarówno przerażenie, jak i przypływ energii, bo trzeba działać! Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu tego kryzysu stanowi, według mnie, zjednoczenie sił i wspólne przeciwdziałanie katastrofie. Wierzę, że stać nas na odwrócenie historycznie utartego schematu, zgodnie z którym mądrzejemy dopiero po szkodzie, i uda nam się zapobiec najgorszemu.

Od Piotra

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ przerażają mnie szybkość, nasilenie i nieodwracalność zachodzących negatywnych zmian połączone z brakiem świadomości społeczeństwa i beztroską decydentów. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję żal, smutek i lęk, że kiedy ludzie uświadomią sobie nieuchronność katastrofy, będzie za późno, by ocalić znaczną część niezwykłych organizmów zamieszkujących naszą planetę. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, przełamanie bierności społeczeństwa i przekonanie decydentów, że dodatkowe dolary na koncie i procenty wzrostu gospodarczego są mniej ważne niż przyszłość Ziemi.

Wyimki

Życie na Ziemi jest w gruncie rzeczy siecią połączeń, zależności i sprzężeń zwrotnych pomiędzy organizmami oraz otaczającym je środowiskiem.

[...]

Ekosystemy o wysokiej bioróżnorodności, w których występuje wiele gatunków, wykazują się dużą odpornością na zmiany środowiska.

[...]

Klimat na Ziemi wpływa na bioróżnorodność, ale zarazem bioróżnorodność ma niebagatelne znaczenie dla klimatu.

[...]

Badania naukowe i obserwacje nie pozostawiają wątpliwości: tracimy bioróżnorodność w zastraszającym tempie, i to my – ludzie – jesteśmy za to odpowiedzialni.

[...]

Istotna z punktu widzenia zachowania bioróżnorodności – oraz niezbędna jako element ograniczania zmian klimatycznych i przeciwdziałania ich konsekwencjom – jest ochrona zachowanych siedlisk o charakterze naturalnym.

Elżbieta Iwaszkiewicz-Eggebrecht

Elżbieta ukończyła studia licencjackie na Uniwersytecie Warszawskim oraz magisterskie na Sorbonie (Francja). Podczas studiów doktoranckich w Instytucie Maxa Plancka w Niemczech zajmowała się genetyką ewolucyjną. Obecnie odbywa staż podoktorski w Muzeum Historii Naturalnej w Sztokholmie, gdzie uczestniczy w jednym z największych projektów badawczych dotyczących różnorodności owadów przy wykorzystaniu techniki sekwencjonowania.

Piotr Łukasik

Piotr jest absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Oksfordzkiego. Odbył wieloletnie staże badawcze na Uniwersytecie Drexela, Uniwersytecie w Montanie (USA) i w Muzeum Historii Naturalnej w Sztokholmie. Od roku 2019 kieruje Zespołem Ewolucji Symbioz (symbio.eko.uj.edu.pl), który wykorzystuje wysokoprzepustowe techniki sekwencjonowania do opisu różnorodności owadów oraz zmienności i ewolucji ich mikroorganizmów symbiotycznych. Pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku na Wydziale Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od Jagody

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jako badaczka pamięci rozumiem, że to, co upamiętniamy dziś, to straty, których świadkami były poprzednie pokolenia, zaś to co, co tracimy dziś, będzie wymagało przyszłych upamiętnień i refleksji nad ich formą. Jednak upamiętnianie tylko dla samego upamiętniania też jest stratą. Naszej pracy z żałobą klimatyczną możemy i musimy nadać transformującą moc interwencji. Zbudować z niej pomost między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, odczuwam lęk, że jeśli już dziś upamiętniamy straty ekologiczne i pokazujemy w muzeach pozostałości po gatunkach, które wyginęły, to grozi nam – jak pisał Aldo Leopold – „samotne życie w świecie pełnym ran”. Z drugiej strony twarz walki z kryzysem to dziś twarze młodych, świadomych i zdeterminowanych ludzi, którzy nie pozwolą sobie odebrać przyszłości – widok, który napawa nadzieją. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, natychmiastowa i adekwatna do powagi sytuacji reakcja (nieodkładanie tematu zmian klimatycznych na czas „po pandemii”). Odrzucenie politycznych obietnic na rzecz radykalnej i systemowej transformacji w kierunku neutralności i sprawiedliwości klimatycznej.

Wyimki

Jeśli zmiany klimatyczne w jakikolwiek sposób mogłyby wiązać się ze zmianami nas samych na lepsze, to jedynie poprzez obudzenie w nas współodczuwania, odpowiedzialności i poczucia empatycznej jedności z innymi bytami, nawet jeśli ich cielesność nie jest tożsama z naszą.

[...]

Antycypowana żałoba ekologiczna wywołana jest przez te straty, które mają być odczuwalne w przyszłości, ale gdy wziąć pod uwagę tempo zmian klimatycznych, okazują się nieuniknione.

[...]

Byłby to bardziej inkluzywny porządek polityczny; porządek demokratyczny, który rozszerzałby prawa i uznanie poza to, co ludzkie; w procesie stanowienia, w którym pod uwagę brane byłyby także byty pozaludzkie, wrażliwe na działalność człowieka, objęte prawem do ochrony, ale też – w przypadku ich utraty lub dewastacji – uwzględnione w procesie żałoby.

Jagoda Mytych

Doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Jagiellonian Interdisciplinary PhD Programme. Absolwentka Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej i podyplomowego studium dla tłumaczy literatury. Przez kilka lat jako reporterka związana z Polską Agencją Prasową. Pracuje nad rozprawą Postpamięć w polskim dyskursie medialnym po 1989 r. Jej główne zainteresowania badawcze to medioznawstwo, studia nad pamięcią oraz literatura.

Od Kasi, Patryka, Natalii i Doroty

Zajmujemy się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, bo „jak nie my, to kto?” oraz dlatego że uważamy go za największe wyzwanie, przed jakim stoi ludzkość. Ponadto stanowi on zagrożenie dla praw człowieka, które już teraz w wielu miejscach na świecie nie są respektowane. Na skutek tego kryzysu istniejące nierówności pogłębiają się, a prawa marginalizowanych grup są ignorowane. Na te problemy uwrażliwić się musimy wszystkie_cy, bo tylko solidarność i empatia, za którymi muszą pójść konkretne działania, pozwolą zaadaptować się do życia w nowych warunkach. Wierzymy, że nikogo – żadnej społeczności – nie można zostawić w „płonącym domu”, dlatego przez swoje działania, również na polu naukowym, chcemy podważać status quo zbudowany na kolonialnym i neokolonialnym wyzysku tzw. globalnego Południa. Gdy myślimy o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czujemy strach i zwątpienie, czy jeszcze zdążymy przeciwstawić się katastrofie (bo kryzysu i tak już nie powstrzymamy). Wciąż jednak żywimy nadzieję, że damy radę przeformułować cele, jakie stawiamy sobie jako społeczeństwa, i że w końcu zatroszczymy się o siebie nawzajem. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według nas, zmiana systemu społeczno-gospodarczego na taki, który nie byłby inherentnie niesprawiedliwy i który zapewniałby godne życie wszystkim bez przekraczania granic planetarnych. Żeby mogło jednak do tego dojść, musimy zmienić sposób myślenia o tym, kim jesteśmy jako ludzie, co robimy z planetą, od której jesteśmy współzależne_i i jakie niesie to skutki dla całego systemu ziemskiego. Innymi słowy, musimy wyzwolić w sobie całe pokłady empatii wobec siebie jako jednostek, wobec osób i społeczności, które są w zupełnie innej, nie tak uprzywilejowanej pozycji jak mieszkanki_ńcy tzw. globalnej Północy (z pozycji których występujemy), oraz wobec przyrody nieożywionej i ożywionej, zwłaszcza innych gatunków, których dużą część de facto zabijamy swoją nieustającą ekspansją i konsumpcją.

Wyimki

Niesprawiedliwość klimatyczna wynika z nierówności różnego rodzaju nakładających się na siebie i krzyżujących się ze sobą zarówno w odniesieniu do konkretnych jednostek i grup, jak i całych społeczności – w wymiarze lokalnym (np. w obrębie poszczególnych państw) oraz globalnym (pomiędzy państwami czy regionami świata).

[...]

Skrajna nierówność, obejmująca osoby żyjące poniżej tzw. granicy skrajnego ubóstwa, nie jest ani nieunikniona, ani przypadkowa. Jest rezultatem przemyślanych wyborów politycznych i gospodarczych dokonywanych w przeszłości oraz współcześnie.

[...]

Im biedniejsza społeczność czy biedniejsze państwo, tym większa ich podatność na negatywne skutki zmian klimatu, relatywnie większe straty w sytuacjach kryzysowych oraz mniejsze wsparcie ze strony rodziny, społeczności i państwa, mające na celu wychodzenie z trudnej sytuacji. Antropogeniczne zmiany klimatu pogłębiają tym samym istniejące ubóstwo i nierówności, zwłaszcza w przypadku osób znajdujących się już i tak w niekorzystnej sytuacji ze względu na płeć, wiek, rasę, klasę, kastę, przynależność do rdzennej ludności czy niepełnosprawność. Likwidacja skrajnego ubóstwa w skali świata jest warunkiem efektywnego przeciwstawiania się międzynarodowym wyzwaniom i zagrożeniom, takim jak społeczne skutki zmian klimatu, a ostatnio także globalnej pandemii.

[...]

Strukturalne globalne nierówności są podtrzymywane, reprodukowane i utrwalane przez obowiązujące ogólnoświatowe zasady współpracy gospodarczej, na których straży stoją kluczowe instytucje współczesnej finansjery, takie jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. W ramach tych organizacji zostały zinstytucjonalizowane zasady, wedle których silniejsi, zamożniejsi, posiadający przewagę dostępu do informacji i innych zasobów ustalają korzystne dla siebie reguły gry, umożliwiające im pomnażanie bogactwa przy równoczesnym przerzucaniu kosztów na grupy nieuprzywilejowane oraz przyrodę.

[...]

Światem społeczno-gospodarczym nie rządzą „neutralne światopoglądowo” eksperckie systemy, ale instytucje zapewniające przewagę wygranym tego systemu, czyli zamożnym, posiadającym zasoby, wiedzę i władzę. Przez wygranych tego systemu rozumiemy zarówno niektóre jednostki i grupy w ramach poszczególnych państw, jak i beneficjentki_ów utrwalonych asymetrycznych relacji pomiędzy krajami czy całymi regionami świata.

[...]

Organizacja naszego systemu gospodarczego jest ukierunkowana na niekończący się wzrost gospodarczy i prymat dążenia do zysku, ale tylko pewnych osób i grup kosztem innych osób i grup oraz przyrody.

[...]

Nierówności społeczne nie tylko stanowią jedną z przyczyn kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ale równocześnie przekładając się na o wiele większą podatność wykluczonych grup, wpływają na możliwości realnej walki z nim. Ignorowanie intersekcjonalnych nierówności oraz zależności między społeczeństwami i w ich obrębie sprawi, że jakiekolwiek rozwiązania w kontekście kryzysu klimatyczno-ekologicznego będą nieuchronnie wiązać się z utratą zdrowia i życia osób mniej uprzywilejowanych na gigantyczną skalę.

[...]

Sprawiedliwość klimatyczna dąży do zmiany samego systemu.

Kasia Jasikowska

Profesora w Uniwersytecie Jagiellońskim, pracuje w Instytucie Socjologii, jest członkinią oddolnej inicjatywy klimatUJ oraz, powołanej dzięki staraniom klimatUJ, Rady Klimatycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się działaniami na styku akademii i aktywizmu, które stanowią odpowiedź na wyzwania kryzysu klimatyczno-ekologicznego czy szerzej epoki antropocenu.

Patryk Sierpowski

Osoba aktywistyczna, której działania skupiają się na kryzysie klimatyczno-ekologicznym oraz pracy ze społecznością LGBTQIA. Studiuje socjologię na Uniwersytecie Helsińskim. Intryguje go podejście partycypacyjne i skupione na działaniu w badaniach społecznych. Chciałby wykorzystywać je do osiągania sprawiedliwości klimatycznej i społecznej.

Natalia Styrnol

Natalia Styrnol jest studentką w Instytucie Socjologii UJ. Jej zainteresowania naukowe i badawcze dotyczą migracji, społecznych skutków zmian klimatu i sprawiedliwości społecznej. Bliskie jest jej podejście socjologii zaangażowanej, a swój rozwój akademicki łączy z działalnością aktywistyczną. Należy do międzynarodowych sieci aktywistycznych: Humanity in Action oraz Feminist Climate Ambassadors.

Dorota Guzik

Dorota Guzik jest studentką socjologii w Instytucie Socjologii UJ oraz działaczką m.in. w oddolnej inicjatywie KlimatUJ, której powoli udaje się wypracowywać rozwiązania proklimatyczne na uniwersytecie. Interesuje się antropocenem z perspektywy społecznej, relacjami między środowiskiem a społeczeństwem oraz socjologią wielkich struktur społecznych. Uwielbia chodzić po górach i gotować. Nie lubi protekcjonalnej „gadki” i greenwashingu.

Od Beaty

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ przerażają mnie tempo wymierania gatunków, społeczne konsekwencje ocieplenia klimatu i związane z nimi pogłębiające się nierówności. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję przerażenie, strach, bezsilność i złość. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, identyfikacja jego systemowych korzeni; dopiero to pozwoli skutecznie myśleć i działać na rzecz społecznej zmiany.

Wyimki

To nie żywioły zabijają, tylko nierówności.

[...]

Szkody wyrządzane przyrodzie i przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć we wszystkich jej formach mają wspólne źródła, więc wymagają wspólnego rozwiązania.

[...]

Poważne konsekwencje niesie splot kapitalizmu i patriarchatu. Kobiety z powodu ograniczonego dostępu do własności i bogactwa w mniejszym stopniu są odpowiedzialne za zużycie paliw kopalnych, rzadziej też czerpią zyski z systemu gospodarczego opartego na ich wydobyciu i spalaniu. Męskie zachowania prowadzą do większej emisji gazów wpływających na zmianę klimatu. Zasadniczo mężczyźni zanieczyszczają naszą planetę bardziej niż kobiety.

[...]

W kontekście wyzwań klimatycznych wszyscy są zgodni, że konieczna jest zmiana wartości, na których budujemy nasze społeczeństwa.

[...]

Kapitalistyczny patriarchat, czyli system w którym żyjemy, przez wieki traktował kobiety i naturę podobnie – jak materiał do eksploatacji. Natura została uznana za martwą, a kobiety – za głupie i emocjonalne. To pozwoliło je uprzedmiatawiać i podporządkowywać mężczyznom. Sprawiedliwość społeczna musi iść w parze z ochroną środowiska, bo działają przeciwko nim te same struktury wykluczenia.

Beata Kowalska

Feministyczna socjolożka z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół genderowego wymiaru obywatelstwa, aktywizmu i oddolnych mobilizacji społecznych. Temat ten pozwalał połączyć fascynacje naukowe z doświadczeniem pracy w programach na rzecz równości płci. Przez lata współpracowała z organizacjami kobiecymi zaangażowanymi w walkę ze zmianami klimatu w krajach MENA (ang. Middle East and North Africa – Bliski Wschód i Środkowa Afryka). Rzeczniczka Praw i Wolności Akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od Doroty

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jestem klimatolożką i wiem, jakie mechanizmy działają w systemie klimatycznym. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję, że powinnam mówić o klimacie i zagrożeniach związanych z jego zmianami, bo wiedza Polaków na ten temat jest niewielka. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, podjęcie działań ukierunkowanych na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Ważnym zadaniem jest także zahamowanie przekształcania naturalnej powierzchni ziemi oraz adaptacja do przewidywanych i już zachodzących zmian klimatu.

Wyimki

Wyniki pomiarów temperatury powietrza są bezdyskusyjne – klimatolodzy nie mają wątpliwości – temperatura powietrza rośnie, szczególnie szybko w ostatnich trzech dekadach.

[...]

Klimat ociepla się wskutek działalności człowieka wywołującej zmianę pokrycia powierzchni Ziemi i wzrost stężenia atmosferycznego gazów cieplarnianych. Zawartość dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu w atmosferze zmierzona w 2011 r. była wyższa niż kiedykolwiek wcześniej w ciągu ostatnich 800 tys. lat.

[...]

Współczesne ocieplenie klimatu na terenie Polski jest faktem.

[...]

Wyniki badań naukowych potwierdzają, że zmiany klimatu następują i będą się pogłębiać, a ich skutki nasilać. Nie ulega wątpliwości, że temperatura powietrza rośnie w każdej skali przestrzennej, od globalnej do punktowej i że większość zaobserwowanych przejawów ocieplenia w ostatnim 50-leciu jest wynikiem działalności człowieka. Żaden inny znany proces nie przyczynił się do globalnego ocieplenia w ostatnich dekadach.

[...]

Coraz większego znaczenia nabierają działania adaptacyjne do przewidywanych i już zachodzących zmian klimatu.

Dorota Matuszko

Geografka, klimatolożka, nauczycielka akademicka, popularyzatorka wiedzy, przewodnicząca Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Klimatologów Polskich; autorka ponad 100 publikacji naukowych, głównie z zakresu współczesnych zmian klimatu i klimatu miejskiego, m.in. monografii o klimacie Krakowa w XX w., książek o chmurach i pogodzie oraz zachmurzeniu na Spitsbergenie. Była członkinią kadry zarządzającej projektu „Klimatolodzy na rzecz zwiększenia partycypacji obywatelskiej” finansowanego z funduszy EOG; pracownica Zakładu Klimatologii, Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od Joanny

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jest to niezwykłe wyzwanie naukowe i najważniejszy problem społeczny XXI w. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, to czuję obawę o przyszłość moich córek i odpowiedzialność za pozostawienie im możliwie najlepszego świata. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, solidarność i współpraca społeczeństw i krajów w realizacji polityki klimatycznej, koniecznej reformie gospodarki i polityki międzynarodowej.

Wyimki

Zjawiska kryzysu klimatycznego i katastrofy ekologicznej są nierozerwalne.

[...]

Cała historia cywilizacji to doświadczenie obrony przed naturą.

[...]

Od kiedy człowiek uzyskał sprawczość w wymiarze globalnym, nasze koncepcje wolności, w tym wolności jednostki, wymagają przedefiniowania.

[...]

Odkrywając, jak głęboko podejście dualne do relacji człowieka z naturą zakorzenione jest w historii rozwoju zachodniej cywilizacji, religii, nauki, gospodarki i etyki, możemy zrozumieć nieodzowność przeprowadzenia rewolucyjnych zmian we wszystkich tych obszarach.

[...]

Koncepcja postwzrostu (ang. degrowth) postuluje ograniczenie negatywnego wpływu gospodarki na zasoby naturalne i klimat poprzez ograniczenie konsumpcji i przepływu towarów w gospodarce, a równocześnie odejście od mierzenia stanu gospodarki za pomocą przyrostu produktu krajowego brutto i zastąpienie go miernikami lepiej oddającymi faktyczną jakość życia.

[...]

Konsumpcjonizm, napędzający kryzys klimatyczny i katastrofę ekologiczną, nie wynika z realnych potrzeb ani z „natury” człowieka, tylko jest sztucznie kreowany przez obecny system gospodarczy.

[...]

Wyliczenia zdecydowanie obalają mit „taniej natury” i pokazują absolutną zależność systemu gospodarczego od „pracy” wykonywanej przez przyrodę, uważanej do niedawna za „darmową”.

[...]

Potrzeba doświadczania innych form życia jest podświadoma i zakodowana genetycznie. […] Wyniki licznych badań pokazują, że doświadczenie przebywania w przyrodzie czyni nas szczęśliwszymi i zdrowszymi. Wpływ obcowania z naturą na samopoczucie jest porównywalny z czynnikami takimi jak dochód czy poziom wykształcenia.

Joanna Tusznio

Socjolożka środowiska, zainteresowana konfliktami społecznymi toczącymi się wokół obszarów chronionych, polityką publiczną w ochronie przyrody oraz znaczeniem przyrody dla społeczności lokalnych i tożsamości lokalnej. Obecnie bada różne sposoby rozumienia dzikości i ich manifestacje w programach ochrony przyrody. Pracuje na stanowisku adiunktki w Instytucie Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od Macieja

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ to również kryzys społeczny, a jego przebieg i możliwe rozwiązania są w dużej mierze warunkowane relacjami gospodarczymi. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję lęk o przyszłość moją, moich bliskich oraz ukochanej górskiej przyrody. Jest we mnie również sporo gniewu i chęci do działania na rzecz zmiany systemu. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, przełamanie władzy wielkiego biznesu (wydobywczego, przemysłowego czy rolniczego), który dominuje pod względem ideologicznym i politycznym także w sferze ochrony przyrody.

Wyimki

Prawo własności prywatnej odbiera podmiotowość i samoistną wartość przedmiotów, stają się one w pełni zależne od decyzji właściciela.

[...]

Kategorie dóbr prywatnych należy porzucić na rzecz realnej analizy lasów w kategoriach wspólnych zasobów (ang. commons) czy wręcz publicznego majątku (ang. public wealth) – z których społeczeństwa ludzkie jedynie korzystają – ale nie posiadają ich na własność.

[...]

Koszty zewnętrzne gospodarki kapitalistycznej są wszechobecne– są nimi obarczone takie obszary życia społecznego, jak zdrowie publiczne, niedofinansowana edukacja, zniszczona infrastruktura i zabetonowana przestrzeń miejska Nie tylko powiększają one zyski kapitału, ale co gorsza – niszczą tkankę społeczną i środowiskową, zagrażając poważnie trwaniu biosfery i cywilizacji ludzkiej.

[...]

Gospodarka leśna podlega, jak każdy inny obszar życia społecznego, regułom gry kapitalizmu, której celem jest nieprzerwana akumulacja kapitału przy zasadniczym ignorowaniu kosztów środowiskowych i ludzkich.

[...]

Relacje człowieka z przyrodą są równocześnie relacjami społecznymi i klasowymi.

Maciej Grodzicki

Prowadzi badania nad wpływem globalizacji na nierówności międzynarodowe, warunki życia ludności oraz wspólne zasoby, w tym lasy. Działacz związku zawodowego Inicjatywa Pracownicza, członek zarządu Polskiej Sieci Ekonomii, autor bloga „Ekonomia poszła w las” na Facebooku. Pracownik Instytutu Ekonomii, Finansów i Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od Aleksandry

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ decyzje (a także ich brak), które podejmujemy teraz, wpłyną na przyszłość świata. W tym świecie będą żyły nasze dzieci. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję, że to ostatnia szansa, by ochronić nas wszystkich. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, korekta eksploatacyjnych relacji nie tylko na osi człowiek–środowisko, ale także człowiek–człowiek.

Od Tadeusza

Zajmuję się̨ tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ̇ jest to najistotniejsze wyzwanie czasów, w których się urodziłem, a swoje życie chciałbym poświęcić sprawom istotnym dla świata. Gdy myślę̨ o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję, że muszę dać z siebie wszystko, aby świat, który po mnie pozostanie, był bezpieczny dla następnych pokoleń. Najważniejszym wyzwaniem dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego jest, według mnie, doprowadzenie do sytuacji, w której każdy z nas zrozumie, przed jakim wyzwaniem stoimy.

Wyimki

Debata publiczna osiągnęła stan, w którym stanowisko świata akademickiego jest spójne – eksploatacyjna działalność człowieka odpowiada za obecne globalne ocieplenie. Równocześnie jednak odpowiedź ze strony świata polityki na zagrożenie jest niewystarczająca.

[...]

Konieczność transformacji energetycznej – dekarbonizacji gospodarek, zmniejszenia zużycia energii oraz zmiana konsumpcyjnego stylu życia – to palące wyzwanie cywilizacyjne.

[...]

Socjotechniczne imaginaria to podzielane w danej grupie wyobrażenia na temat pożądanej przyszłości opierające się na wizjach rozwoju osadzonych w projektach naukowo-technicznych.

[...]

Rozwój sytuacji społecznej na naszym kawałku skały dryfującej w przestrzeni kosmicznej może doprowadzić do wytworzenia nowego systemu społeczno-politycznego.

Aleksandra Wagner

Profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktora habilitowana, specjalizuje się w socjologii komunikowania. Szczególnie interesują ją problemy komunikowania publicznego, deliberacji i komunikowania organizacji działających w różnych sektorach. Prowadzi autorskie badania nad wzorami dyskursu publicznego. Zajmuje się problemami socjologii przyszłości i socjologii energetyki.

Tadeusz Rudek

Student Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. W badaniach zajmuje się społecznymi aspektami transformacji energetycznej. Realizuje autorski projekt na temat socjotechnicznych imaginariów transformacji energetycznej w Chinach i Hongkongu. Zainteresowany jest także społecznymi aspektami energetyki na gruncie europejskim.

Od Pauliny

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ nie ma obecnie ważniejszej sprawy, również dla środowiska naukowego. Szczególnie smutne dla mnie jest to, że w imię zysków nielicznych niszczona jest cała Ziemia. Za najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego uważam odtworzenie wspólnotowości, przypomnienie sobie, czym są empatia i wspieranie siebie nawzajem – cechy przyrodzone naszemu gatunkowi. To pomoże nam zatrzymać dewastację Ziemi i rozpad społeczeństwa ludzkiego.

Wyimki

Na rolniczą działalność związaną z hodowlą zwierząt przeznacza się aż 77% wszystkich terenów rolnych, przy czym pokrywa ona zaledwie 33% zapotrzebowania ludzi na białko i 17% zapotrzebowania na energię. Wystarczyłoby odwrócić proporcje i na uprawy roślinne przeznaczać 77% wszystkich powierzchni rolnych – już to pozwoliłoby zaspokoić potrzeby energetyczne ok. 20,8 mld ludzi i zapotrzebowanie na białko ok. 16,8 mld ludzi

[...]

Agroekologia to alternatywa dla rolnictwa przemysłowego. Jest to taki system uprawy ziemi i hodowli zwierząt, który opiera się na znajomości powiązań pomiędzy organizmami zamieszkującymi ekosystemy, również rolnicze.

Paulina Kramarz

Doktora hab. Paulina Kramarz, prof. UJ pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku Wydziału Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Większość jej badań dotyczy biologii i ekologii owadów, m.in. wpływu czynników antropogenicznych, takich jak zanieczyszczenia metalami ciężkimi i pestycydami, na liczebność populacji, fizjologię i biochemię owadów, a także czynników naturalnych, takich jak temperatura, jakość pożywienia, pasożyty. Obecnie zajmuje się przede wszystkim aspektami biologii ewolucyjnej związanymi z dymorfizmem płciowym oraz doborem płciowym u owadów. Jej naukowym hobby jest ochrona biologiczna upraw oraz agroekologia. Współtworzyła nieformalną organizację skupiającą badaczy i badaczki z całej Polski – „Nauka dla Przyrody”, w której działa. Współpracuje też m.in. z organizacjami pozarządowymi: Greenpeace, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze oraz ruchami oddolnymi: Obóz dla Puszczy i Inicjatywa Dzikie Karpaty, Klimat dla Rolnictwa.

Od Marty

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jest egzystencjalnym wyzwaniem dla naszej cywilizacji i obnaża problematyczne założenia leżące u jej podstaw. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję strach o to, w jakim świecie przyjdzie dorastać moim dzieciom i wnukom. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, to, że nie da się rozwiązać tego problemu poprzez uciekanie się do tego samego sposobu myślenia, który go stworzył.

Wyimki

Mechanizmy, które niegdyś pomagały nam przetrwać, teraz naszemu przetrwaniu zagrażają – a sposób organizacji edukacji akademickiej nie tylko tych zagrożeń nie niweluje, lecz wręcz je pogłębia.

[...]

Pierwszą „wadą fabryczną” człowieka będącego przedstawicielem współczesnej cywilizacji jest rozdźwięk pomiędzy uwarunkowanymi biologicznie mechanizmami przetrwania w obliczu niedoboru a współczesną cywilizacją nadmiaru. (…) Wzrost możliwości przynosi tylko krótkotrwałą satysfakcję, by wkrótce wymagać jeszcze intensywniejszego zwiększania zasobów. (…) Umieramy dziś z nadmiaru.

[...]

Efektem wzmagającej się presji produktywności naukowej jest publikacyjna biegunka – produkcja coraz większej liczby książek i artykułów wątpliwej jakości.

[...]

Wstrzymanie się od wartościowania oznacza kapitulację wobec wartości dominujących.

[...]

Edukacja wpływa na wzrost naszych aspiracji, a jednocześnie uczy, aby racjonalizować popędy sprzeczne z długofalowym interesem ludzkości.

[...]

Pierwotne uniwersytety były alternatywnymi wspólnotami życia w służbie cnót.

Marta Shaw

Wykładowczyni w Zakładzie Przywództwa i Zarządzania w Edukacji Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej badania dotyczą kulturowych i systemowych uwarunkowań zarządzania w szkolnictwie wyższym i nauce, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ustroju (ang. governance) i rzetelności naukowej w dobie kryzysu klimatyczno-ekologicznego. W nauce poszukuje użytecznej diagnozy istotnych problemów społecznych w obszarach edukacji, szkolnictwa wyższego i nauki. Prywatnie kuratorka Strefy Myśli na Slot Art Festivalu i mama dwóch chłopców.

Od Bartka

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ uważam, że jest to obecnie najważniejsze zagadnienie, przed którym stoi ludzkość. Jednocześnie złożony charakter kryzysu klimatyczno-ekologicznego, wymagający nowego rodzaju myślenia oraz reorganizacji tradycyjnego podziału wiedzy, sprawia, że z perspektywy intelektualnej jest to zagadnienie niezwykle pociągające. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję dziwną mieszankę różnych emocji: złości, rozczarowania, ale również poczucie odnalezienia czegoś, co można nazwać wielkim wyzwaniem dla mojej generacji, idei, która pozwala odszukać sens jednostkowych działań, a jednocześnie łączy całe pokolenie. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, konieczność reorganizacji chyba niemal wszystkich form ludzkiej aktywności – od nauk humanistycznych i społecznych, przez technologię, aż po duchowość.

Wyimki

Duchowość może oddziaływać zwrotnie na kulturę, społeczeństwo, a nawet naukę i technologię.

[...]

W dobie antropocenu nie tylko ludzie wyróżniają się niespotykaną wcześniej sprawczością, ale również Ziemia zyskała moc, która zagraża gatunkowi ludzkiemu.

[...]

Do rozwiązań z zakresu nauki, technologii, ekonomii, prawa i innych proponujemy dodać heterodoksyjne koncepcje teologiczne – postulujące resakralizację natury oraz uznające jej podmiotowy charakter.

[...]

Najgłębsza przyczyna obecnej dewastacji świata przyrody znajduje się w formie świadomości, która doprowadziła do radykalnej nieciągłości między ludźmi a resztą stworzenia oraz do nadania wszelkich praw wyłącznie ludziom.

[...]

Kluczowym aspektem nowego „porządku wyobrażonego” powinien być imperatyw dopasowania ludzkości do ziemskiej wspólnoty.

[...]

Najpoważniejszy kryzys to nie kryzys ekologiczny, tylko kryzys wyobraźni.

Bartłomiej Knosala

Adiunkt na Wydziale Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej. Autor monografii ukazującej myśl Marshalla McLuhana z perspektywy klasycznego triwium i filozofii Giambattista Vica: Knosala, B. (2017), Projekt nauki nowej Marshalla McLuhana. Filozoficzne konsekwencje zmian form komunikacji. Kraków: Universitas. W 2019 r. przyczynił się do wydania pierwszego polskiego przekładu Instrukcji sterowania statkiem kosmicznym Ziemia Richarda Buckminstera Fullera – Fuller, R.B. (2019), Instrukcja sterowania statkiem kosmicznym Ziemia. Tłum. Oktaba, M. Kraków: Księgarnia Akademicka. Obecnie bada zwrot w kierunku pierwotnych wizji świata w kontekście antropocenu.

Od Bohdana

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ martwię się o to, w jakim świecie będzie dorastał mój syn. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję przede wszystkim żal wobec wszystkich, którzy przez ostatnich kilka dekad mieli możliwość systemowego przeciwdziałania zagrożeniu, ale woleli poświęcić długoterminowe bezpieczeństwo ludzkości dla własnych, krótkoterminowych zysków. Najważniejszym wyzwaniem dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego jest, według mnie, skala transformacji gospodarczej, którą musimy przeprowadzić w niespotykanym tempie.

Wyimki

Treść norm, a w konsekwencji to, w jaki sposób kształtują system gospodarczy, od dawna opiera się na dychotomii natura—kultura (w tym wypadku natura—gospodarka). Środowisko naturalne jest w nich traktowane jako byt nadający się do zawłaszczenia i wykorzystania.

[...]

Niezależnie od tego, który aspekt własności spróbujemy głębiej przeanalizować, napotkamy tę samą cechę: własność definiowana jest antropocentrycznie, tzn. natura i jej elementy nie są tu stroną stosunku prawnego, a jedynie przedmiotem prawa, które przysługuje ludziom.

[...]

Konstytucja RP uznaje zrównoważony rozwój za jedną z zasad ustrojowych (art. 5), a władzę obliguje do prowadzenia polityki zapewniającej „bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom” (art. 74 ust. 1).

[...]

Inspiracją dla przyszłego prawa własności powinny być tradycje społeczności rdzennych, w których kładzie się nacisk na duchową łączność z naturą i konieczność zachowania jej dla przyszłych pokoleń.

[...]

Podobnie jak własność, także podmiotowość prawna jest przyznawana w zależności od potrzeb wynikających z panującego systemu społeczno-gospodarczego.

[...]

Obszar Te Urewera do 2014 r. był jednym z kilkunastu nowozelandzkich parków narodowych. Sytuacja zmieniła się po wejściu w życie Te Urewera Act. Zgodnie z jego art. 3 (3), Te Urewera posiada tożsamość „sama w sobie” […], jest osobą prawną, przy czym wszelkie jej prawa, obowiązki i kompetencje są wykonywane w jej imieniu i na jej rzecz przez organ, w którym zasiadają ludzie. […] Te Urewera przestaje być przedmiotem własności państwowej – wskazano wprost, że własność nieruchomości składających się na Te Urewera należy do niej samej.

[...]

Radykalne przeformułowanie prawa własności byłoby niemożliwe bez rewolucyjnej zmiany myślenia o tym prawie, i to nie tylko na poziomie polskiego prawa konstytucyjnego, ale także prawa międzynarodowego. Znacznie łatwiejsze wydaje się upodmiotowienie natury i jej elementów przynajmniej w pewnym stopniu.

Bohdan Widła

Doktor nauk prawnych, asystent w Katedrze Prawa Własności Intelektualnej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w prawie autorskim i prawach pokrewnych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych technologii (ochrona oprogramowania komputerowego) oraz edytorstwa naukowego (ochrona wydań naukowych i krytycznych). Ale na martwej planecie nie będzie prawa autorskiego.

Od Kasi

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ jest to paląca kwestia – nie możemy już dłużej odkładać refleksji nad alternatywą dla obecnego systemu. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję smutek i złość, ale także potrzebę tworzenia nowych, lepszych rozwiązań. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi zmiana sposobu myślenia o tym, jak możemy się organizować w sprawiedliwszy i bardziej zrównoważony sposób, i wprowadzanie tych rozwiązań w życie.

Wyimki

Nie jest jasne, co przyjdzie, w jaki sposób system i instytucje ewoluują, widać jednak wyraźnie, że stary system dogorywa.

[...]

Rozdzielenie moralności i gospodarki stało się jedną z ważniejszych przyczyn degenerowania się kapitalizmu jako systemu.

[...]

Korporacje stały się monstrami niszczącymi system gospodarczo-społeczny i środowisko naturalne w imię zysku, wzrostu gospodarczego i efektywności.

[...]

Okazuje się, że kooperatywy mają większe szanse na przetrwanie.

[...]

Ludzie są zaangażowani, jeśli czują swoją sprawczość.

[...]

Ludzie chcą i potrafią współpracować dla dobra wspólnego, a chęć maksymalizacji zysku i indywidualnego interesu nie jest uniwersalną ludzką motywacją.

[...]

Coraz rzadziej czujemy, że jesteśmy rzeczywiście reprezentowani.

[...]

Inne, sprawiedliwsze sposoby organizowania istnieją.

Kasia Wodniak

Doktorka socjologii, adiunktka w Społecznej Akademii Nauk, badaczka H2020 i na Trinity College Dublin (tytuł honorowy). Jej główne zainteresowania badawcze dotyczą organizacji, a szczególnie samozarządzania w różnych kontekstach.

Od Michała

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ zmusza mnie ona do wyobrażania sobie lepszego świata i podejmowania działań w kierunku jego zmaterializowania. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, to paraliżuje mnie obawa, że jako ludzkość możemy nie stanąć na wysokości zadania, co będzie miało dramatyczne skutki. Boje się, że dotkną one mojego syna i inne osoby, które są dziś dziećmi, a także wiele innych, bezradnych wobec tych skutków istot, ludzkich i pozaludzkich. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, wspólne odzwyczajenie się od zorientowanego eksploatacyjnie świata, w którym żyjemy, i wspólne pokonanie strachu przed innym, lecz wystarczająco dobrym światem, który jest możliwy.

Wyimki

Dominujące zarządzanie ekonomiczne dba o rynkowe dobro organizacji. Alternatywne zarządzanie humanistyczne troszczy się o ludzi w rzeczywistości organizacyjnej. Pierwsze eksploatuje człowieka, swoje otoczenie i zasoby, w tym przyrodę. Drugie wykorzystywanie człowieka zastępuje używaniem organizacji dla jego dobra, a jednocześnie pozostaje praktyką eksploatacyjną względem aktorów pozaludzkich, ożywionych i nieożywionych. Zarządzanie ekonomiczne jest dehumanizujące, zarządzanie humanistyczne – antropocentryczne. Nie są to praktyki na miarę wyzwań antropocenu, w szczególności kryzysu klimatyczno-ekologicznego.

[...]

Nie żyjemy w czasach równowagi, w których możemy sobie pozwolić na luksus dbania o jeden wyizolowany gatunek, gdyż inne sobie poradzą, a w czasach kryzysu klimatyczno-ekologicznego, bez wątpienia stanowiącego zagrożenie dla całego świata, jaki znamy. Chodzi więc o budowanie nowego zarządzania w trosce o naturękulturę, której człowiek jest częścią, którą współkształtuje i od której zależy.

[...]

Nie tylko działanie odbywa się dzięki sieciom ludzkich i pozaludzkich aktorów je odgrywającym, ale stabilne wspólne trwanie jest możliwe także wyłącznie wtedy, gdy godność jest przyznawana wszystkim składowym sieci, która pragnie trwać, a nie jedynie wybranym – uprzywilejowanym. Wydaje się to oczywiste, a daleko nam do tego…

[...]

Dystrybucja sprawczości i godności w organizowaniu wystarczająco dobrego wspólnego trwania jest możliwa.

[...]

Zarządzanie więcej-niż-ludzkie za punkt wyjścia powinno brać nie zysk czy człowieka, a heterogeniczną zbiorowość, czyli wszystkich nas tworzących świat, w którym funkcjonujemy – ludzie zaś winni być aktorami symetrycznymi wobec aktorów pozaludzkich, sprawczych i godnych.

[...]

Celem zarządzania więcej-niż-ludzkiego musi być długoterminowe planetarne dobro heterogenicznej zbiorowości, działającej wedle antyeksploatacyjnego imperatywu, zgodnie z którym dobro owej zbiorowości nie może być osiągane kosztem jakiejkolwiek jej podgrupy (np. ludzi), zaś dobro podgrupy (np. ludzi) nie może być osiągane kosztem zbiorowości lub jakiejkolwiek jej części.

[...]

W dobie kryzysu klimatyczno-ekologicznego każda decyzja, także zarządcza, ma wymiar moralny.

Michał Pałasz

Pracownik Instytutu Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Rady Klimatycznej UJ i Humanistic Management Network, krakowski aktywista klimatyczny i miejski. Interesuje się zarządzaniem w antropocenie, czyli sposobami organizowania wystarczająco dobrego wspólnego świata w dobie katastrofy klimatyczno-ekologicznej. Menedżer kultury, kulturoznawca, inżynier. Tata Ignacego; michal.palasz@uj.edu.pl.

Od Joanny i Katarzyny

Zajmujemy się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ uważamy, że jest to najpoważniejsze wyzwanie, przed którym aktualnie stoimy jako istoty żyjące na Ziemi. Gdy myślimy o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, odczuwamy wiele emocji – z jednej strony strach i niepewność, ale ostatnio też sporo nadziei na lepszy świat. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według nas, zachowanie człowieczeństwa opartego na solidarności, wrażliwości i życzliwości.

Wyimki

Aktywizm jest typowym przykładem dylematu społecznego, w którym strategia unikania odpowiedzialności może się opłacić w indywidualnym wymiarze, ale jeśli stanie się powszechna, stracą wszyscy, bo zmiana społeczna nie nastąpi.

[...]

Negatywne emocje często odgrywają ważną rolę na początku zaangażowania, dają impuls konieczny do podjęcia istotnych działań. Natomiast, jeśli chcemy budować długoterminowe działania, w które ludzie będą się angażować przez dłuższy czas, potrzebne są emocje bardziej pozytywne.

[...]

Żeby dbać o świat, musimy też dbać o siebie!

Joanna Grzymała-Moszczyńska

Pracuje w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmuje się badaniem czynników sprzyjających zaangażowaniu społecznemu, jak i tych utrudniających je (jak np. wypalenie aktywistyczne). Od wielu lat włącza się w różne inicjatywy mające na celu zmienienie świata na lepsze. Współautorka książki Walcz, protestuj, zmieniaj świat! Psychologia aktywizmu.

Katarzyna Jaśko

Psycholożka społeczna pracująca w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Bada, co motywuje ludzi do zaangażowania politycznego. Interesuje ją zarówno destrukcyjna aktywność polityczna wiążąca się ze stosowaniem przemocy, jak i pokojowy aktywizm. Jest współautorką popularno-naukowej książki Walcz, protestuj, zmieniaj świat! Psychologia aktywizmu.

Od Martyny

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ wiem, że to być albo nie być ludzkości. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, czuję niepokój, smutek i przymus zrobienia czegokolwiek. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, przyjęcie i zrozumienie problemu, mobilizacja i solidarne działania zgodne z tym, co mówią naukowcy i ekolodzy.

Wyimki

Ludzie nie mają świadomości, co się dzieje. Jesteśmy bardzo oderwani od przyrody (…). Nie mamy też świadomości, że polityka może w jakikolwiek sposób od nas zależeć.

[...]

Starego porządku nie da się i nie można utrzymać, bo wtedy świat się skończy. Wszystko musi się zmienić. Indywidualizm w budowanie wspólnoty i opiekę. Hierarchia – we współpracę. Rywalizacja – we wrażliwość i solidarność. Inne wartości muszą zyskać na znaczeniu.

[...]

Intuicja mówi mi, że zmianę i rewolucję muszą przeprowadzić dziewczyny i kobiety.

[...]

Żeby coś się zmieniło, trzeba więc zmienić władzę. Podejść do niej w inny sposób, oprzeć ją na innych wartościach – empatii, trosce, wrażliwości na innych, chęć współpracy. I zrezygnować w dużej mierze z „ja”, a skoncentrować się na „my”.

Cecylia Malik

Artystka wizualna i aktywistka ekologiczna. Autorka wielu projektów artystycznych, do ważniejszych należą 365 drzew i 6 rzek. Współtwórczyni akcji Modraszek Kolektyw zorganizowanej w obronie krakowskiego Zakrzówka przed zabudową i cyklicznej imprezy na Wiśle Wodna Masa Krytyczna. W 2017 r. zainicjowała akcję Matki Polki na wyrębie – przeciwko lex Szyszko. Należy do Koalicji Ratujmy Rzeki. Jest autorką i liderką ogólnopolskiej kampanii społecznej Siostry Rzeki. Autorka filmu dokumentalnego Raj na ziemi o miłości pary bezdomnych. Zdobywczyni wielu nagród, m.in. Człowieka Polskiej Ekologii za 2017 r. i Nagrody Katarzyny Kobro za 2018 r. Łączy sztukę z aktywizmem, dbając o sens i skuteczność własnych działań, wspólnie z ekspertami z różnych dziedzin organizuje protesty kreowane jako happeningi i dzieła sztuki w przestrzeni publicznej.

Martyna Słowik

​Dziennikarka i reporterka, współpracownica „Gazety Wyborczej” i „Wysokich Obcasów”. Publikuje też m.in. w „Krytyce Politycznej” i „Tygodniku Powszechnym”. Finalistka konkursu Dziennikarze Małopolski, laureatka stypendium dziennikarskiego im. Leopolda Ungera, stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pisze o kryzysie klimatycznym, kobietach i kulturze.

Od Radosława

Zajmuję się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ łączy ona w sobie różne problemy społeczne oraz rodzi nowe formy obywatelskiego działania. Gdy myślę o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, to czuję jednocześnie złość i nadzieję. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według mnie, globalne i zrównoważone podejście do przeciwdziałania mu, które będzie uwzględniać reprezentacje i doświadczenia grup społecznie marginalizowanych.

Wyimki

W centrum zmagań o prawa kobiet i na rzecz klimatu znajdują się te same problemy strukturalnej opresji, dominacji i wyzysku.

[...]

System, którego podstawową wartością jest konsumpcjonizm, dążenie do maksymalizacji zysków oraz struktury dominacji i opresji, jest z założenia sprzeczny z ochroną dobra wspólnego.

[...]

Globalne ocieplenie nie jest jedynie problemem ekologicznym, ale również społecznym.

[...]

Samoorganizacja obywatelska na rzecz przeciwdziałania katastrofie klimatyczno-ekologicznej jest ruchem odrzucenia dotychczasowych porządków kapitalistycznych i patriarchalnych.

[...]

Dążenie do bardziej sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa jest niemożliwe bez radykalnego przekształcenia systemu gospodarczego i społecznego. To wszechobecny kapitalizm wraz z patriarchalną dominacją doprowadził do największego w historii kryzysu klimatyczno-ekologicznego i zbudowania społeczeństw opartych na nierównościach.

Radosław Nawojski

Socjolog, doktorant w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się studiami nad obywatelstwem i ruchami społecznymi. W pracy doktorskiej skupia się na badaniu ruchów kobiecych w Polsce oraz ich wpływu na praktykowanie i (re)definiowanie obywatelstwa. Współtworzy społeczne archiwum online Nieposłuszne. Obywatelskie rewolucje w Polsce oraz Bunt Kobiet

Od Anny i Macieja

Zajmujemy się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ kiedy myślimy o sytuacji, w której znajduje się obecnie ludzkość, z jednej strony czujemy bezradność, z drugiej natomiast ogromną motywację do działania i odpowiedzialność spoczywającą na nas za przyszłość naszą i naszych dzieci. To powód, dla którego pośrednio zajmujemy się tematem kryzysu klimatyczno-ekologicznego poprzez wspieranie harmonijnego rozwoju dzieci, między innymi za sprawą ich codziennego kontaktu z przyrodą. Naszym zdaniem najważniejszym wyzwaniem dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego jest zmiana systemu wartości na bardziej ekologiczny, holistyczny, rewerencyjny, a co się z tym wiąże – wypracowanie nowego paradygmatu edukacji. Obecny system kształcenia (na każdym szczeblu) nie jest, naszym zdaniem, adekwatny do wyzwań, z jakimi musimy się zmierzyć w związku z kryzysem klimatyczno-ekologicznym, i wymaga restrukturyzacji. Świat potrzebuje, jak określił to Henryk Skolimowski, „stworzenia nowej świadomości, nowego systemu myślenia, nowej koncepcji człowieka, nowego systemu wartości”, a nade wszystko odwagi i woli do wprowadzenia wyznawanych idei w życie.

Wyimki

Dzieci potrzebują warunków wspierających ich harmonijny, a nie przyspieszany, głównie kognitywnie, rozwój – niestety w naszej tradycji oświatowej dominuje przeświadczenie, że do szkoły (czy przedszkola) chodzi mózg.

[...]

I nie chodzi tu o kolejne wykłady czy pogadanki „ekologiczne”, ale o postawę dorosłego – wychowawcy, nauczyciela, rodzica. Dzieci na etapie przedszkolnym uczą się przede wszystkim poprzez naśladowanie, a nie gdy są zmuszane do stania się kimś, kim nie są. Wskazuje to na definicję wychowania jako samowychowania dorosłego przed obliczem dziecka. Nic nie oddziałuje na dorastającego człowieka tak jak przykład godny naśladowania.

[...]

Jeśli dziecko doświadczy świata przyrody jako bliskiej sobie przestrzeni rozwojowej, to w późniejszym wieku nada jej rangę ważności, a to oznacza, że będzie o naturę dbało.

[...]

Edukacja ekologiczna powinna towarzyszyć dziecku od najmłodszych lat i być jego codziennym doświadczaniem natury: sercem, umysłem i rękami.

[...]

System edukacji wymaga zmiany, bowiem nie sprawdza się już nawet w odniesieniu do współczesnych wyzwań, a co dopiero wobec tych, które może przynieść niepewna przyszłość. (…) Nie zaspokaja się potrzeb dzieci, tylko potrzeby dorosłych.

Anna Andrykowska

Pedagożka specjalna, oligofrenopedagożka, terapeutka komunikacji alternatywnej (ang. Augmentative and Alternative Communication, AAC), pedagożka przedszkolna, wczesnoszkolna i waldorfska, pedagożka piklerowska. Absolwentka Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Studium Edukacji Niezależnej na Uniwersytecie Warszawskim, kursu certyfikacyjnego Instytutu Pikler w Budapeszcie. Założycielka Sali Wolnej Zabawy – miejsca wspierania rozwoju małego dziecka i rodzica w podejściu piklerowskim i waldorfskim.

Maciej Mrozowski

Pedagog przedszkolny i wczesnoszkolny, absolwent Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Studium Edukacji Niezależnej na Uniwersytecie Warszawskim; od 2010 r. czynny nauczyciel waldorfski. Autor artykułów, wywiadów i webinariów poświęconych tematyce pedagogiki waldorfskiej i przedszkoli leśnych. Absolwent projektu „Forest School Center” dla nauczycieli przedszkoli leśnych.

Wspólnie

Oboje od 2013 r. aktywnie działają na rzecz wspierania rozwoju dziecka w kontakcie z naturą. Są twórcami pierwszych w Polsce półkolonii leśnych i leśnych ferii zimowych, założycielami Fundacji Q’Naturze i Waldorfsko-Leśnego Niepublicznego Punktu Przedszkolnego MOMO w Krakowie (2018).

Od Kasi i Patryka

Zajmujemy się tematyką kryzysu klimatyczno-ekologicznego, ponieważ to najważniejszy problem epoki antropocenu. Jego dotychczasowe bagatelizowanie ma dramatyczne skutki dla przyrody nieożywionej i ożywionej, w tym ludzi. Same_i sądzimy natomiast, że gdy świat umiera, my nie będziemy czytać Webera… Gdy myślimy o kryzysie klimatyczno-ekologicznym, to czujemy przerażenie motywujące do działania, wprowadzania zmian w obowiązującym aktualnie systemie wartości i poszukiwaniu sojusznika w każdej osobie, która czuje podobnie. Jesteśmy wściekłe_li, że obecny kryzys doprowadza do cierpienia miliardów nieuprzywilejowanych na różnych płaszczyznach osób. Najważniejsze wyzwanie dla ludzkości w obliczu kryzysu klimatyczno-ekologicznego stanowi, według nas, doprowadzenie do tego, aby podmioty życia publicznego, takie jak np. uczelnie wyższe, opuściły strefę komfortu funkcjonującą pod hasłem: „Nie zajmujemy się adaptacją do kryzysu klimatyczno-ekologicznego, bo to jest zbyt złożony problem, którego rozwiązanie nie zależy od nas”.

Wyimki

Rekonstrukcja akademii w myśl wyobrażeń uczelni sprawiedliwej klimatycznie wymaga przemyślenia na nowo fundamentalnych zasad jej funkcjonowania oraz interesów, które ma realizować.

[...]

Nieformalna, niehierarchiczna i włączająca współpraca na Uniwersytecie jest wyzwaniem o wiele większym niż projektowanie akademickich polityk klimatycznych.

[...]

Rekonstrukcji wymaga to, jak w akademii tworzy się wiedzę oraz organizuje dydaktykę. Dbanie o interdyscyplinarność i intersekcjonalność refleksji oraz uznanie ucieleśnionej i emocjonalnej perspektywy składają się na naszą wizję uczelni dostosowanej do wymogów kryzysu klimatyczno-ekologicznego.

[...]

Reprodukcja stanu obecnego jest równie polityczna jak aktywistyczne działania na rzecz zmiany uniwersytetu.

[...]

Aktywizm traktowany może być jak narzędzie do wprowadzania zmian, ale stanowi też równoprawny sposób wytwarzania wiedzy.

[...]

Aktywizm i akademia stają się trudną do odróżnienia całością, wytwarzaną we wspólnym działaniu.

Kasia Jasikowska

Profesora w Uniwersytecie Jagiellońskim, pracuje w Instytucie Socjologii, jest członkinią oddolnej inicjatywy klimatUJ oraz powołanej, dzięki staraniom klimatUJ, Rady Klimatycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się działaniami na styku akademii i aktywizmu, które stanowią odpowiedź na wyzwania kryzysu klimatyczno-ekologicznego czy szerzej epoki antropocenu.

Patryk Sierpowski

Osoba aktywistyczna, której działania skupiają się na kryzysie klimatyczno-ekologicznym oraz pracy ze społecznością LGBTQIA. Studiuje socjologię na Uniwersytecie Helsińskim. Intryguje go podejście partycypacyjne i skupione na działaniu w badaniach społecznych. Chciałby wykorzystywać je do osiągania sprawiedliwości klimatycznej i społecznej.